Jedną z najcenniejszych pamiątek historycznych znajdujących się w zbiorach muzeum jest płyta nagrobna Mikołaja Myszkowskiego z końca XV wieku.
Ramę płyty tworzy pas gotyckiej minuskuły. Pośrodku stojąca postać zmarłego ze złożonymi rękoma, ubrana w długą szubę – najprawdopodobniej jest to kanclerz księstwa oświęcimskiego za panowania księcia Jana IV. W dolnej części widoczny jest herb Jastrzębiec. Płyta pierwotnie znajdowała się w kościele pw. Św. Krzyża u Dominikanów w Oświęcimiu. Od tego momentu brak bliższych informacji o jej losach aż do czasów II wojny światowej, kiedy Niemcy posłużyli się nią do umocnień brzegów Soły. Być może wtedy została rozbita na trzy części. Na początku lat 50-tych została umieszczona na wzgórzu zamkowym przy zewnętrznej stronie wieży, umocowana stalowymi kotwami i osadzona na zaprawie cementowej, którą połączono wszystkie części. Po konserwacji w 1998 roku została przeniesiona do zamku oświęcimskiego.
Archeologia
Wystawa archeologiczna przedstawia zabytki pozyskane w trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych na wzgórzu zamkowym po roku 2000, starego miasta oraz z terenu byłej twierdzy Wołek.
Do najciekawszych obiektów, które możemy zobaczyć na ekspozycji należą m.in. średniowieczne topory i siekiery, gwoździownica, czekan, XV-wieczny zachowany w całości gliniany garnek, podkowy, groty strzał i włóczni.
Najcenniejszym eksponatem jest XV wieczny obosieczny miecz żelazny znaleziony na wzgórzu zamkowym w 1966 r. przez Jana Stanka. Miecz najprawdopodobniej pochodzi z miejscowych wytwórni płatnerskich. Należy do typu obosiecznych. Głowica w kształcie owalu, rękojeść naga (sam trzpień, zniszczona okładzina), długi jelec, lekko wygięty ku dołowi. Głownia ma ułamany sztych, brak znaków płatnerskich. Długość miecza wynosi około 77 cm.
Ponadto na uwagę zasługuje nadziak – broń obuchowo-sieczna, służąca do rozbijania lub przebijania (w zależności którą stroną głowicy uderzano) zbroi, hełmu przeciwnika. Nadziaki używane były od XV – XVII wieku.
Numizmaty: Halerze – Wacława I i Jana IV książąt Oświęcimskich z lat 1445-1457 roku, Szeląg – Marii Teresy z 1774 roku, oraz moneta turecka z XIX w.
Wnętrza Mieszczańskie
Prezentowane na wystawie wnętrza mieszkalne są próbą rekonstrukcji wystroju domów przedwojennego Oświęcimia. Większość eksponatów ofiarowana została muzeum przez mieszkańców miasta i najbliższej okolicy.
SALON/JADALNIA – miejsce uroczystych spotkań i obiadów towarzyskich.
Charakter tego wnętrza podkreśla drewniany, rozkładany dla 12-nastu osób stół oraz pokojowy kredens. Ten komplet mebli został wykonany w 1930 r. w oświęcimskim Zakładzie Salezjańskim jako prezent ślubny dla młodej pary z Oświęcimia. Obok pochodzący z początku XX wieku fortepian z Lipska.
W salonie umieszczona jest również bogato zdobiona dwudrzwiowa szafa z witryną. Na półkach poukładane są maleńkie filiżanki porcelanowe, talerzyki deserowe z Ćmielowa, biały, porcelanowy dzbanek do kawy, czajniczek do parzenia herbaty z napisem „Tea Best London” oraz elementy zastawy obiadowej. Prezentowane zabytki pochodzą z lat 20 i 30 XX w.
Prezentacja tuż obok siebie pokoju katolickiego i żydowskiego ma na celu podkreślenie faktu iż przedwojenny Oświęcim to miejsce współegzystowania i często bliskich relacji tych dwóch narodów.
MIESZKANIE ŻYDOWSKIE
W pokoju umieszczono symbole religii judaistycznej, które odróżniają to wnętrze od pokoju katolickiego. Jednymi z elementów związanymi z religią mojżeszową w tym pokoju są stojące na bieliźniarce balsaminki – puszki na wonności w kształcie wieżyczek, które podczas hawdali – modlitwy kończącej szabat, napełnia się ziołami. Świeczniki szabasowe oraz metalowy kubek kiduszowy, talerz z sześcioma wgłębieniami używany w trakcie uczty, na którym podaje się sześć różnych potraw nawiązujących do historii Narodu wybranego, Talmud z 1882 r. – księga będąca komentarzem Tory – świętej księgi Żydów. Wśród innych eksponatów na uwagę zasługuje stolik do gry w szachy, która była bardzo popularną rozrywką Żydów, jako gra ćwicząca umysł oraz ucząca logicznego myślenia.
To wnętrze zostało urządzono jako pokój krawca – jednego z zawodów, charakterystycznego dla Żydów w przedwojennym Oświęcimiu. W mieszkaniu znajduje się z 1913 roku maszyna do szycia firmy „Singer”, stare koronki, nici, igły oraz narysowane na kalce różne wzory damskiej garderoby. Można zobaczyć tutaj zbiór przedwojennych żelazek wśród których na ekspozycji znajduje się żelazko na węgiel drzewny, żelazko na duszę oraz już znacznie młodsze – żelazko elektryczne.
Pokój ozdabia wiszący kilim z makami, który pochodzi z lat 30 XX wieku, tak samo jak haftowana lniana kapa – nakrycie łóżka, zegar szafkowy z przełomu XIX i XX wieku z firmy Gustaw – Becker z podwójnym kurantem bijącym co pół godziny.
MIESZKANIE KATOLICKIE
Charakter tego wnętrza podkreślają symbole związane z religią katolicką. Tak jak dawniej w domu na framudze drzwi zawieszona jest kropielniczka gdzie każdy wchodzący do domu mógł zaczerpnąć święconej wody i przeżegnać się. Znajduje się tu również wełniana kapa z Kosowa okrywająca łóżko, obraz Matki Boskiej Dzikowskiej, na stoliku nocnym dwa porcelanowe świeczniki, krzyż, który został znaleziony po zakończeniu II wojny światowej w zamku oświęcimskim, Nowy Testament z 1923 r., różaniec z początku XX w., kilka przedwojennych obrazków oraz rękopis „Sen Najświętszy Panny Maryi”.
W pokoju przyciąga wzrok niewielki kącik dziecięcy z przedwojennymi zabawkami. Mamy tutaj wózek z lalką wykonaną
z masy papierowej z końca XIX wieku, zestaw liter do nauki alfabetu, czasopisma dziecięce „Płomyk” z 1930 r., formę do odlewania ołowianych żołnierzyków, drewniany pociąg, i samochód.
Drewniana szafa z damską garderobą; bluzki i sukienki z lat 20-tych XX wieku, plecione, skórzane sandały damskie z prawidłami, mufka obszyta futrem chroniącą dłonie pań przed zimnem oraz przybory fryzjerskie służące do układania włosów – lokówka i karbownica. Oczywiście zobaczyć można dodatki do stroju: wachlarz z kości słoniowej, szpilka do kapelusza, torebka, ręcznie szyta portmonetka z koralików, chusteczka, skórzane rękawiczki.
Na komodzie przedwojenne radio Imperial, prasa oraz książki. Pokój oświetla piękna zielona lampa z Oświęcimia.
GABINET ALEKSANDRA ORŁOWSKIEGO
Pokój ten nie jest rzeczywistym odzwierciedleniem gabinetu Aleksandra Orłowskiego, ale tylko swobodną próbą jego rekonstrukcji. Aleksander Orłowski to jeden z oświęcimskich społeczników, który swoją patriotyczną postawą zasłużył na pamięć i szacunek mieszkańców naszego miasta. Był on ponadto długoletnim kierownikiem poczty w Oświęcimiu, kompozytorem i twórcą hejnału miasta. W gabinecie tym znajdują się oryginalne meble – pamiątki po wybitnym oświęcimskim muzyku (stolik, gięte krzesło, sekretarzyk z witryną). W pokoju umieszczono także inne drewniane, przedwojenne meble gabinetowe: biurko, szafy biblioteczne, stolik. Na biurku stoi maszyna do pisania firmy
„Mercedes”, telefon na korbkę z lat 30 XX w., oraz przybory do pisania w tym pióro, kałamarz, czyli pojemnik na atrament oraz bibularz. Wśród dokumentów można obejrzeć Dziennik Urzędowy Powiatu Oświęcimskiego z 1914 r., w którym zamieszczono m. in. reklamy Biura Podróży Zofii Biesiadeckiej i Wytwórni Alkoholi Jakóba Haberfelda. Znajdziemy przedwojenne banknoty oraz zeszyt szkolny oświęcimskiego ucznia z roku 1925 – 1926 z planem lekcji dla klasy V. Wśród licznych drobiazgów na uwagę zasługuje drewniana tabakierka – pamiątkę po powstańcu styczniowym z 1863 r. Do interesujących zabytków znajdujących się w gabinecie należy aparat fotograficzny Aqfa z końca XIX w. Najstarszym eksponatem w tym pomieszczeniu jest mapa Księstwa Oświęcimskiego i Zatorskiego z 1592 r. wykonana przez Stanisława Porębskiego i umieszczona w XVI-wiecznym atlasie Orteliusa.
KUCHNIA
Podstawą wyposażenia kuchni są meble z początku XX w. wykonane przez oświęcimskiego stolarza – politurnika Stefana Kanię.
W skład kompletu wchodzą: kredens z charakterystyczną wysuwaną z blatu stolnicą, stół, stolik, dwa krzesła, dwie szafki – stojąca i wisząca.
Na centralnym miejscu w kuchni postawiony jest stół, na blacie którego znajdują się kopie oryginalnych przepisów kulinarnych Marii Longchamps de Berier- Bukietyńskiej z przełomu XIX i XX w. Kredens z licznymi drobiazgami kuchennymi: formy do wypieku ciast i babeczek, w tym także dziewiętnastowieczna forma na budyń z kaszy i jarzyn, sztućce, metalowe puszki na herbatę, pojemniki na pieprz i sól, metalowy młynek do mielenia kawy oraz szklane słoje i syfony do wody.
Niezwykle ciekawa jest pochodząca z XIX w. maszynka do palenia kawy tzw. „kawiarka”- używana do samodzielnego wypalania kawy ziarnistej w domu. Przykładem kawy ogólnie dostępnej w przedwojennych sklepach jest kawa „Franck” z cynową łyżką z 1933 r. do sypania kawy. Na łyżce przedwojenna reklama głosząca, że: „Kawa Kneippa z Prawdziwą Francka to najzdrowszy napój codzienny”. Ręczny magiel z 1930 r., maszynka spirytusowa „Primus” do podgrzewania jedzenia, waga tarczowa, maszynka do mielenia „Atlantic.
Zobaczyć można kącik „łazienkowy” – szafka, drewniana umywalnia z podnoszonym blatem, na której stoi fajansowa misa i dzban na wodę, mydelniczka, przybory toaletowe – szczotka do włosów wykonana z naturalnego włosia (lata 20 XX w.), pędzel i mydło do golenia firmy Majde z Warszawy. Uzupełnieniem tego kącika są trzy tary używane przez nasze babcie i prababcie do prania.
Szanowni Państwo!
W roku 2004 Urząd Miasta Oświęcim przeprowadził przy wsparciu dotacji ze środków unijnych kapitalny remont zabytku, który zakończył się w 2006 r.
Z dniem 1.01.2010 r. zamek oświęcimski zgodnie z Uchwałą Rady Miasta Oświęcim stał się siedzibą muzeum – MUZEUM ZAMEK w OŚWIĘCIMIU.Stała ekspozycja jest w trakcie urządzania. Poszukujemy eksponatów związanych z historią miasta. Zwracamy się z gorącą prośba o pomoc w jej tworzeniu. Jeśli Państwo posiadacie przedmioty z okresu przedwojennego, prosimy o udostępnienie ich w celu wzbogacenia naszej ekspozycji. Chcielibyśmy również poznać Państwa wspomnienia o tamtych czasach. Zapraszamy do współpracy zawsze chętnie Państwa gościmy w naszych progach.